P-p-p-p-pokerface

Heel veel anders dan een bak ellende kan ik dit stuk niet noemen, dus weet waar je aan begint. Al een week of drie zweven er delen in mijn hoofd en het komt nu op niet al te gestructureerde wijze op papier terecht. Bovendien is het een stuk dat wellicht beter anoniem geschreven had kunnen worden, maar dan denk ik weer aan Connie Palmen en ach: misschien heeft iemand nog iets aan mijn onvolkomenheden.

Ik schrijf dit met heel hard Lady Gaga aan en ik heb heel veel zin in heel veel (slechte) whisky met toch maar wat cola omdat het anders zo vies is, en een dansvloer met een muur die uit een spiegel bestaat en discolampen, discorook en duizend mensen die met je willen dansen, en dat het dan niet eens meer uitmaakt of het Nepalese blauwpetten zijn of Congolezen, of Belgen die voor het eerst in weken weer eens een nieuwe petite muzungette zien en daar en masse op af gaan alsof je Angelina Jolie (huhu leuk in de context) zelve bent.

Eigenlijk was ik interviews aan het uittypen maar ik werd er chagrijnig van omdat ik al deze blur, die blijkbaar al even dwarszit, eerst kwijt moest. Want het is zo’n enorme tyfuszooi in Congolees NGO-land. Congo zelf functioneert natuurlijk heus op z’n eigen manier, en mensen zijn echt niet alleen maar zielig, daar gaat het niet om. Ze gaan alleen nog wel altijd dood aan diarree, vrouwen baren tien kinderen (ja sorry, dat is mijn dingetje – één kind lijkt me al afschuwelijk, laat staan tien, laat staan met de medische zorg hier), en laten we het over de veiligheidssituatie maar even niet hebben. Ik ben vergeten wat het kost om Monusco per dag draaiende te houden, misschien ook wel expres, want ik werd er letterlijk naar van.

En je weet natuurlijk best dat de wereld een ellende is en dat niemand er wat aan heeft als jij erover gaat zitten huilen in een hoekje, of als je je naar de kolere zuipt in een nachtclub in Butembo waar je ongetwijfeld officieel niet eens heen mag want onveiligheid (sorry, het is wat het is), maar soms zijn dat blijkbaar de dingen die je moet doen om een dag (of twee, in het geval van de alcohol) later weer met een open blik dat veld in te kunnen, om te luisteren naar mensen en om te analyseren wat er wel, en wat er niet goed is gegaan.

In de hoop dat een volgend project verbetert, in de wetenschap dat er heus wel vooruitgang is, wat dat dan ook moge zijn, proberend niet al te cynisch te raken van het feit dat ook jij tot een karikatuur verworden bent, in elk geval af en toe. Hoewel het eigenlijk niet zo is dat ik me hier nu extreem anders gedraag dan in Nederland/Engeland, maar de context is toch wel een beetje anders. “Don’t let it get you down, let it get you up and angry”, aldus een dierbare vriend toen ik in 2008 hoorde dat het weeshuis waar ik die zomer nog werkte, bewust in de fik was gestoken vanwege een conflict tussen de eigenaar (extreem corrupte wannabe politicus die al het hulpgeld achterover sloeg maar aanbeden werd door de kinderen, om te kotsen) en een andere politicus met wie hij overhoop lag, tegelijk ook de eigenaar van de grond waarop het weeshuis gebouwd was.

Goed, waar dit allemaal vandaan komt? Frustratie en onvermogen. Evaluatiewerk is frustrerend als je normaal gesproken (pogingen tot) academisch onderzoek doet, zeker als je redelijk perfectionistisch en detaillistisch bent. Daarover later wellicht meer. Congo is frustrerend als je een beetje moeite hebt met verwachtingsmanagement, ongeduld en teleurstellingen (meer over waarom ik eigenlijk totaal ongeschikt ben voor de landen waar ik toch telkens weer terecht kom, hier). Als je bovendien een eeuwig schuldgevoel met je meezeult: deze ongelijkheid is onrechtvaardig en zou er niet moeten zijn maar het voelt alsof ik er niets aan kan doen.

Samen met mijn twee (overigens heel slimme en leuke) onderzoeksassistenten praat ik per dag zo’n vier tot vijf uur met groepen mensen en individuen, over bepaalde ontwikkelingsinterventies van de afgelopen jaren. Een greep uit de frustratie: ontevreden (gedesillusioneerde) mensen, liedjes-van-verlangen. Eindeloze vragen of ik niet alsjeblieft aan de NGO’s die ik ken kan vragen of ze de projecten willen voortzetten. Nieuwe schoolgebouwen vol kinderen van wie de ouders geen schoolgeld kunnen betalen, leraren die door de staat worden betaald (…ik zal er niet over uitweiden) of vanuit geld van de scholen zelf, opgebracht door ouders (wederom: …), dorpen waar geen nieuwe scholen zijn gebouwd en kinderen dus nog in lokalen met lekkende daken en open ramen zitten. Gezondheidscentra met halfvergane matrassen en kamers die zo muf ruiken dat je er naar van wordt. Als het boeren gelukt is meer te produceren dan voorheen dan is er wel een probleem met de vermarkting ervan, bovendien krijgen mensen nog altijd erg veel kinderen waardoor het onmogelijk is om voor allemaal even goed te zorgen…

En de staat, oh, de Congolese staat. Ik stuur er nooit op aan en het onderwerp komt zonder uitzondering op tafel. Staatsfunctionarissen vragen of ik kan lobbyen bij NGO´s, zodat ze een salaris krijgen. Schooldirecteuren vragen ik niet kan lobbyen bij de Congolese overheid. Of ze dat zelf niet kunnen? Ze kijken me lichtelijk meewarig aan. Ik kijk in mijn hoofd chagrijnig terug (en misschien in het echt ook wel, ik schijn vaak chagrijnig over te komen) en ik weet niet waar ik pissiger over ben: de staat, hun vraag aan mij, of allebei en mijn onvermogen dat te begrijpen.

Moet je het dan maar niet doen, al die interventies? Ik zou willen dat ik een overtuigd “jawel, we moeten het wél doen, want niks-doen lost helemaal niets op” kon antwoorden, maar het gaat niet meer. Niet op deze manier. Omdat er ook zoveel negatieve effecten zijn – nieuwe conflicten die gecreëerd worden, een vorm van afhankelijkheid, verwachtingen die niet waargemaakt worden… ik weet meer niet of dat wel echt opweegt tegen de vooruitgang (want die is er natuurlijk ook. Vrij simpel: zonder schoolgebouw kun je niet naar school, dus bouwen maar. En iedereen is trots en blij. Maar ook: zonder schoolgeld kun je de school niet onderhouden, zonder salarissen gaat de kwaliteit van leerkrachten niet echt omhoog – en dan hebben we het nog niet eens over de inhoud en kwaliteit van het onderwijs gehad. “Ça ne sert à presque rien.”)

“Mensen zien dat wij, als oudercomité van de school, met jou hebben gepraat. En jij komt uit een NGO-auto. Vervolgens beschuldigen ze ons ervan dat we geld van je hebben gekregen dat we voor onszelf houden.”

Dat moet dus anders, want uit (durf ik het te zeggen?) medemenselijkheid zijn we het de wereld verplicht armoede uit te bannen en onrechtvaardigheid te bestrijden. Waar dan ook, overigens, en dat is heus niet iets wat ‘wij blanken’ moeten doen. En al helemaal niet uit schuldgevoel maar gewoon, omdat we in een gestoord geflipte wereld leven die zich niet vanzelf rechttrekt.

En die whisky, die moet zo af en toe dan maar.

Advertisement